Bij de beesten af

Bij de beesten af is een bekende en beroemd geworden Nederlandse documentairefilm uit 1972, geregisseerd door Bert Haanstra. De film, die de gelijkenissen en verschillen tussen mens en dier in beeld brengt, werd voor een Academy Award genomineerd in de categorie “Beste Documentairelangspeelfilm”.
Bert Haanstra brengt een herkenbaar gedrag in beeld, waarbij het gedrag van mensen in veel opzichten op dierengedrag lijkt of waarbij mensen dieren lijken te imiteren.
Het Franse fotografenechtpaar Christine en Michel Denis Huot maakte een opmerkelijke fotoserie in Kenia, waarbij de uitdrukking ‘bij de beesten af‘ een heel andere lading krijgt. Hierbij lijkt het gedrag van dieren opmerkelijk veel op menselijke gedragingen.

De verschillen tussen mens en dier zijn immens. Mensen denken graag dat de menselijke soort aan de top van een biologische ontwikkelingslijn staat. Om zeer uiteenlopende redenen maken mensen gebruik van dieren. We eten dieren op, er wordt mee geëxperimenteerd, we gebruiken ze voor amusement of als huisdier. Niet elke vorm van omgang met dieren wordt meer van-zelfzwijgend geaccepteerd. Er gaan tegenwoordig meer en meer stemmen op tegen het functioneel uitbuiten van dieren. Mensen en dieren maken deel uit van dezelfde natuur en de mens komt er steeds meer achter dat haar voortbestaan mede afhankelijk is van het verantwoord en respectvol omgaan met die natuur. Om ecologische en gezondheidsredenen – eigenlijk dus ook eigenbelang – is het letterlijk van levensbelang om natuur- en diervriendelijk te zijn. Daarenboven voelen we vaak, zoals blijkt hoe we omgaan met huisdieren, ook een soort verwantschap met dieren. Ze zijn vertederend, aaibaar, trouw en behulpzaam of gewoon gezellig.

Hoewel dieren fysiek op alle fronten beter uitgerust zijn om in de natuur te overleven, meent de rationele mens willekeurig over dieren te kunnen beschikken en er de baas over te kunnen spelen. Maar – raar maar waar – dieren overtreffen de homo sapiens op nagenoeg elk terrein. Een luipaard bijvoorbeeld rent er met gemak een olympische topatleet uit, dieren klimmen beter, vliegen en zwemmen beter, ruiken, zien en horen vele malen beter dan een mens. Ze vechten ook beter. Misschien is dat nu juist een van redenen dat dieren in moreel opzicht door mensen als lager beoordeeld worden. Dieren gedragen zich bij de beesten af: ze vreten, vrijen en vechten toch alleen maar?! Mensen vinden het over het algemeen toch vreemd en vaak confronterend te moeten constateren dat het menselijk gedrag ook overeenkomsten vertoont met het gedrag van dieren. Kennelijk voelen we de band met apen in de bomen als onze voorouders niet zo concreet als Darwin het ons in zijn evolutietheorie probeert duidelijk te maken. Of willen we die niet voelen? Daarvoor zijn we immers veel te verstandig? De studie die vergelijkend onderzoek doet tussen gedrag van mens en dier heet ethologie en biedt regelmatig een verrassend uitzicht op hoe we ons gedragen … Overigens wordt in de evolutie theorie net beweert dat mensen van de apen afstammen, maar dat het menssoort een zelfde voorouder heeft als een apensoort, namelijk de zogenoemde ‘mensapen’.

Ondertussen kijkt u naar heel bijzondere afbeeldingen van dieren in het wild, beelden die de brute en moordlustige wreedaardigheid van wilde dieren illustratief tegenspreken. Het zijn bijna Bijbelse voorstellingen over vreedzaam samenleven; ‘wanneer de leeuw met het lam slaapt’. Over het gevoelsleven van dieren is weinig bekend. Zeker is dat ze uitermate teder en zorgzaam zijn voor hun jongen, maar ook pedagogisch verantwoorde opvoeders, die hun jongen niet verwennen. Ze jagen en doden alleen wanneer ze honger hebben. Ze lijken een aangeboren instinct te hebben voor niet te veel en niet te weinig. Gevoel voor een evenwichtige balans tussen extreme uitersten. Dit juiste midden is volgens de antieke Griekse filosoof Aristoteles het pad naar ( menselijk ) geluk. Dieren lijken die weg te kennen. ‘Bij de beesten af’ geeft hier de indruk dat ‘bij de besten af’ beter past. Fotograaf Michel Denis-Huot, die deze verbazingwekkende foto’s op safari in Kenia’s Masai Mara nam in oktober vorig jaar, bleek ook verbijsterd door wat hij zag:
“Deze drie broers (jachtluipaarden) hebben samen geleefd sinds hun vertrek bij hun moeder toen ze ongeveer 18 maanden oud waren. Op een ochtend zagen we, dat ze niet echt hongerig leken te zijn, ze lopen snel, maar soms stoppen ze ook om samen te spelen. Op een gegeven moment kwamen ze een groep impala’s tegen die wegrenden. Maar een jongere impala was niet snel genoeg en de broers konden hem gemakkelijk vangen.”
Dat leverde deze buitengewone beelden op.