Kimberley, aan het eind van de 19e eeuw vol van activiteit.
Kimberley ligt precies in het midden van Zuid-Afrika. Het is de hoofdstad van de provincie Noord-Kaap en telt ongeveer 100.000 inwoners. Het is de partnerstad van Arnhem. Een toeristische trekpleister – afgezien van het mijn-museum – is de stad bepaald niet in tegenstelling tot de omgeving waar wildlife en wildlifeparken veel natuurliefhebbers trekken. Maar geschiedenis heeft Kimberley wel. De stad is gebouwd rondom een mysterieus en ongewoon groot gat.
Het lijkt wel alsof hier een enorme inslag heeft plaatsgevonden van een buitenaards hemellichaam. Dat is echter niet het geval. Het gat is met de hand gegraven en daarvoor is maar liefst ruim 22 miljoen ton aarde afgegraven. Afrikanen noemen dit met azuurblauw water gevulde gat Die Groot Gat. Dat is niet voor niets, want het gat is wel 215 meter diep. Vreemd toch, zo’n enorm gat midden in een stad, midden in Zuid Afrika?
Kimberley
De oorsprong van Kimberley heeft alles te maken met deze gapende afgrond. De stad dankt er zelfs zijn bestaan aan. De geschiedenis van wat nu feitelijk ‘niets’ meer is, vertelt een typisch Zuid-Afrikaans verhaal dat teruggaat naar het begin van de 19e eeuw.
eureka-diamant
In 1866 vond een 15-jarig jochie een opvallend witte ‘kiezel’. Dezelfde steen waar het kereltje mee speelde in de veronderstelling dat het een onbeduidend keitje was, zou wereldberoemd worden als de Eureka-diamant. Dit is een edelsteen van 21,25 karaat met een indertijd geschatte waarde van 500 pond sterling. De vondst van een nog grotere steen, de zogenaamde Ster van Afrika van 83,50 karaat, riep een explosie van gelukzoekers op de been.
Van over de hele wereld kwamen er gelukzoekers – met de hoop op snel fortuin – naar het onbekende Afrikaanse binnenland. Massaal ging de spa de grond in. New Rush, zoals Kimberley oorspronkelijk heette, beleefde een korte bloeiperiode dankzij de nieuwe rijken. Zij waren gewoon hun pas vergaarde fortuin weer even snel over de spreekwoordelijke balk te smijten als zij het opgegraven hadden. Na het zware werk overdag waren in willekeurige volgorde vrouwen, drank en gokken met het pas verdiende geld het belangrijkste tijdverdrijf in de avond voor de avonturiers. Enkele slimme jonge Britten als Cecil Rhodes ( van de huidige firma Beers met een wereldmonopolie op diamanthandel ) en Barney Barnato bouwden hier met hun vondsten een diamantenimperium op, dat de basis werd van hun gigantisch vermogen. De leeggehaalde mijn bleef als een enorm gat over, dat volstroomde met azuurblauw hemelwater: Die Groot Gat. Een groot leeggehaald groot gat geslagen in moeder aarde. Het kan haast niet symbolischer voor de geschiedenis van Zuid-Afrika.
Plotseling waren die afgelegen en door droogte geteisterde binnenlanden van Zuid-Afrika interessant geworden, vooral voor de Europeanen, die wel brood zagen in de exploratie van zeldzame mineralen. Vijfhonderd kilometer verderop werd de grootste goudader ter wereld gevonden. Daarmee kwam Johannesburg op de wereldkaart. Met al die lucratieve vondsten ontstonden niet alleen diepe ondergrondse gaten, maar werden ook de goede betrekkingen tussen de Afrikaners, die het gebied bewoonden, en de ‘uitlanders’, die de kostbaarheden voor zich opeisten, de grond in geboord. De spanningen mondden uit in de beruchte en bloedige Boerenoorlogen.
bloeddiamanten
De Eerste Boerenoorlog van 1880 tot 1881 was een strijd tussen Nederlandstalige Boeren van Transvaal en Britten. De Tweede Boerenoorlog tussen 1899 en 1902 werd grimmiger. De Boeren vochten met guerrilla-tactieken. De Britten zetten ‘verschroeide aarde’ tactiek in en maakten voor het eerst in de geschiedenis grootschalig gebruik van concentratiekampen. Deze oorlogen dreven met de exploitatie van de diamantmijnen en goudaders de raciale verschillen op de spits.
De blanken mochten alleen eigenaar zijn van de mijnen. Zwarte mijnwerkers werden gedwongen te wonen in aparte compounds die de oorsprong werden van de huidige townships. Juwelen en kostbare opsmuk zijn tegen deze achtergrond beladen met tegenstrijdige sentimenten. De glans van goud weerspiegelt voor de een rijkdom en voor de ander armoede. Wanneer diamanten niet alleen schitteren van weelde en welstand, maar ook uitbuiting weerkaatsen dan wordt er gesproken van conflict- of bloeddiamanten.
Bij de Victoriawatervallen werden mij dit soort diamanten aangeboden door een paar ’toeristen’ uit Angola.