De Baobab van Mopani

Bij de ingang van het Mopani kamp staat een monumentale, karakteristiek Afrikaanse boom, de apenbroodboom of baobab. Dit exemplaar meet ongeveer 12 meter in de omtrek. Met zijn gezwollen, ton-vormige stam, grillige bast en takken, die in een korte kruin wispelturige uiteen lopen, heeft hij een enigszins wanstaltig voorkomen. Momenteel broedt er een barn-owl – kerkuil – in de baobab van Mopani. Veel Afrikaanse culturen kennen een bomencultus. Met name de baobab speel daarin een belangrijke rol. In diverse volksoverleveringen zou de baobab met zijn kruin in de aarde rusten en met zijn wortelstelsel naar de hemel reiken, waar hij contact maakt met de ‘bovenwereld’. Klik op deze link voor foto’s van verschillende Kruger-baobabs

Baobabs behoren tot de oudst voorkomende levensvormen op aarde. Hun oorsprong gaat terug tot op 3.000 jaar geleden. De enige natuurlijke vijand ervan is de olifant. Met name in de reservaten kan de olifanten populatie zo uitgroeien, dat zij een bedreiging vormen voor de zo karakteristieke baobab. Baobabs komen vooral voor in de lager gelegen, droge bushvelden, die in het meer noordelijk gelegen deel van het Krugerpark liggen. Zij overleven daar met gemak de verzengende hitte van de Afrikaanse zomers, omdat hij water in zijn stam kan opnemen en bewaren. De omvang van deze bijzondere boom is even enorm als het praktische nut ervan. Hij biedt bescherming aan talloze diersoorten door zijn schaduw en voorziet in hun levensonderhoud door water en voedsel. De baobab speelt in het economische leven van de Afrikaan een belangrijke rol. Van zijn vezels worden matten en andere huishoudelijke producten geweven. De bast levert medicijnen. Het groene jonge blad staat als plaatsvervangende groente op het menu. Ook de zaden zijn eetbaar en kunnen vermalen worden tot surrogaat koffiepoeder. Van de bloesem wordt lijm geproduceerd.

Naast de economische waarde voor de Afrikaanse samenleving heeft de baobab grote betekenis voor het dagelijks leven. Daarin heeft zij zelfs een magisch-mythologische status verworven. Wanneer je er een bloem van steelt, wordt je door een leeuw opgegeten, wil het verhaal en wanneer je het sap drinkt, waarin zaden van de baobab geweekt zijn, ben je gevrijwaard van een krokodillen aanval. Ook sociaal heeft de baobab een serieuze functie. De holle stam van levende bomen doet onder meer dienst als voorraadkamer voor de plaatselijke bevolking, soms huist men er zelfs in. Het is bekend dat voortvluchtigen een holle baobab gebruiken als schuilplaats en hen een bepaald asiel biedt. Overal in Afrika is het een gewoonte om er religieuze bijeenkomsten in of bij te gehouden. Ook worden er overledenen in begraven of gevangenen in opgesloten.

In Gravelotte, een plaatsje in het oosten van provincie Limpopo ongeveer 50 km ten noodwesten van Hoedspruit, is een pub in een baobab gevestigd. Het was in het begin van 1900, toen er mijnbouw bedreven werd, een café voor dorstige goudzoekers.

Ondertussen heerst er in huize 94 al enkele dagen een hevige machtsstrijd tussen Marjo en de plaatselijke eekhoorn. Laten we hem voor het gemak Knabbel noemen. Overdag hangt hij doodleuk in de tuin van ons huisje de heilige onschuld uit, maar ’s nachts komt hij in een andere gedaante te voorschijn. Een paar dagen geleden troffen we in het keukenkastje onze avocado’s aangevreten aan. Knabbel bleek een voorkeur te hebben voor twee van de rijpste exemplaren, die we juist voor die dag als voorgerecht wilden klaarmaken. Vanaf dat moment bond Marjo de strijd aan met de brutale rakker. Nu bleek Knabbel niet alleen brutaal, maar ook nog super intelligent. Marjo zette de eerste aanval in met een ingenieus gebouwde constructie, waarbij, door middel van een schuimspaan, het betreffende keukenkastje hermetisch werd afgesloten. Na gedane arbeid kon Marjo met een voldaan gevoel naar bed. Even zo goed bleken de avocado’s de volgende ochtend vrolijk aangevreten, zonder dat de schuimspaan barricade opgeheven was. Kennelijk had Knabbel zich via een aangrenzend deurtje toegang weten te verschaffen tot de verboden vruchten.

Er moest dus serieuzer ingegrepen worden, Marjo bepeinsde een nieuw plan. Daarbij nam de strijd guerrilla-achtige vormen aan. Naast de schuimspaan constructie werd er een heuse boobytrap opgesteld achter het tweede deurtje. Wanneer Knabbel opnieuw de euvele moed zou hebben om zich wederrechtelijk ons voedsel toe te eigenen, dan zou hij onverhoeds getrakteerd worden op een ( verhoudingsgewijs ) enorme snijplank, die dan ongetwijfeld met een ( in zijn oortjes ) donderend geraas naar beneden zou moeten komen. Dat zou Knabbel leren, dacht Marjo, die zonder problemen de eerste de beste Afrikaanse olifant-bull, met de stuipen op zijn kolossale lijf, onverschrokken terug de bush in jaagt. A fin, we legden ons andermaal tevreden te ruste. Knabbel bleek de volgende morgen dus écht slim. Listig had het beestje de boobytrap gemeden en had hij zich ongegeneerd te goed gedaan aan onze bananen – die lagen in het kastje onder het aanrecht – en daar had Marjo, onze onverschrokken olifantentemmer, in al zijn wijsheid nou net weer niet aan gedacht.

Tot zo ver is de stand 3 tegen 1 in het voordeel van Knabbel. Ik houd u op de hoogte over het verloop van de stijd. Wordt vervolgd.