Krugerpark hyena’s

Krugerpark hyena’s zijn niet erg populair. ‘Onbekend maakt onbemind’ is een tegeltjeswijsheid dat van toepassing lijkt op hyena’s. Dit roofdier en dan met name de gevlekte variant heeft niet zo’n erg positief imago.

Hyena’s zijn een familie van middelgrote roofdieren die voorkomen in Afrika en Azië. Hoewel hyena’s eruit zien als grote honden, vormen ze een aparte biologische familie die waarschijnlijk het meest verwant is de onder-orde van katachtigen, civetkat-achtigen en mangoesten. Intuïtief denkt men echter eerder aan ‘hond’-achtigen. In de mensenwereld hebben hyena’s een slechte reputatie; ze zijn niet aaibaar, lopen alsof ze aan een heupdysplasie lijden en hebben de naam, dat zij de prooi stelen, die andere dieren gejaagd hebben. Ze zouden aan de haal gaan met de prooi waarvoor andere dieren het vuile werk opknappen. Dat doet hun reputatie geen goed. De Disney film De Lion King doet ook nog een duit in het zakje van dit onsympathieke vooroordeel. Daarin spelen drie hyena`s, genaamd Shenzi, Banzai en Ed, de hulpjes van de gemene leeuw Scar.

hyena vooroordeel

Volgens Marjo dekt dit beeld niet geheel en al de werkelijkheid.

‘Hyena’s zijn zeer sociale dieren, die of alleen of afhankelijk van het voedselaanbod in grotere of klein familie groepjes leven. Zij zijn zo sociaal dat zij zelfs voor hun jongen, die nog niet mee op jacht kunnen een deel van hun buit mee naar het hol terugnemen, waarbij ook de ‘oppas-hyena’ te eten krijgt. Wat het stelen van prooi betreft, blijkt dat juist de veel sterkere leeuwen dat van hyena’s stelen. Dit is met name het geval wanneer hyena’s in een kleinere groepjes op jacht zijn. Als prooi- en aaseters vormen zij een nuttige ‘opruimingsdienst’ in de natuur. Hun maagsappen verteren werkelijk alles en hun sterke kaken hebben geen moeite met zelfs de grofste stukken bot.
Dat bot wordt gerecycled in kalk-witte stevige drollen, die overal door hyena’s achter gelaten worden. Hun geluiden kunnen behoorlijk imponerend zijn, soms zelfs angstaanjagend. De ene keer zijn het jacht-kreten om bijstand: kom helpen, samen zijn we sterker! Een ander keer is het een sociale roep om soortgenoten, dat lijkt op een kruising tussen huilen en lachen. Die geluiden dragen ver door het nachtelijk duister van de Afrikaanse jungle en als je dat één keer ( op veilige afstand ) gehoord hebt, vergeet je dat de rest van je leven niet meer.’

bedel hyena’s

‘Zo gauw de parkbezoekers in de rustkampen van het Krugerpark de barbecue’s aansteken, struinen deze Krugerpark hyena’s graag langs het hekwerk. Hoewel het volgens de kampregels streng verboden is om restafval van de BBQ over het hek te gooien, vangen de hyena’s regelmatig wat op. Ze komen gewoon naar de afrastering om te bedelen, want ze weten dat daar iets te halen valt. Ook ben ik ze wel eens in het kamp tegen gekomen. Zij zijn dan – clandestien – via een waterafvoer het kamp binnen gekomen. Zo brutaal ze in de vrije natuur zijn, zo schuw zijn ze wanneer ze zich op onbekend terrein begeven. Ze niet weten hoe snel zij weer weg moeten komen wanneer zij mensen gewaar worden. Regelmatig bevinden jonge Krugerpark hyena’s zich in de afvoerpijpen, die onder de wegen doorgaan. Die plekken worden gebruikt als nest. Bij hevige regenval zijn de vrouwen intelligent genoeg om de jongen naar elders over te brengen. Vrouwen zijn de baas. Mannen, die in de groep geboren worden, verdwijnen bij volwassenheid uit het familieverband en zoeken een nieuwe vrouwtje of leven alleen. Zij krijgen nestjes van 1 tot 3 jongen, die door de clan verzorgd worden’.

hyena’s dierenpark Amersfoort

‘Thuis hebben we wel eens een hyena-jong met de fles in huis grootgebracht. Het zijn beslist geen knuffeldieren, de scherpe tandjes, waarmee zij geboren worden weten zij ook meteen te gebruiken. Bij de geboorte zijn ze bruin en wegen 500 gram. Ze zien er uit als honden puppy’s. In het nest wordt de dominantie bepaald. Hierbij wordt regelmatig onderling strijd geleverd over wie de hoogste in rang is. Daarom zie je in dierentuinen, zowel als in het wild nogal eens gehavende hyena’s. Door hun natuurlijk herstellingsvermogen hebben ze daar nooit lang last van.’

Marjo vertelt naar aanleiding van het onlangs geopende hyena verblijf in Dierenpark Amersfoort.

‘Sinds kort is in Amersfoort een tamelijk uniek onderkomen voor onze hyena’s gebouwd. Voor de jonge bezoekers is aan het begin van het park bij het berenverblijf een avontuurlijke route over en onder het hyena-verblijf aangelegd. Dit had – letterlijk – nogal wat voeten in aarde. Het gedrag van de hyena is – anders dan dat van de bruine beer – achterdochtig, nieuwsgierig en brutaal. Na lang wikken en wegen is een ondergronds systeem met een glazen kooi, een trap, balkon, loopbrug en glijbaan tot stand gekomen. Al met al is het een fraaie combinatie van speeltuig en observatieplek geworden. Eentje waar kinderen dol op zijn. Een ongeduldige vader, wiens zoontje al 6 keer op en neer door de constructie was geklauterd, dacht daar anders over: “Ik sta nu al meer dan 10 minuten op je te wachten. Ik vind het wel genoeg zo!!!!!!!!!!!!!!!!!’

De dierentuin van Perth in Australië had een mooie groep, maar er werd niet gekweekt. Ter plekke werd een afspraak tussen de beide dierentuinen gemaakt om de jongen op onze kosten naar Amersfoort te sturen. Een jaar later werden twee mooie kereltjes via Singapore op het vliegtuig gezet naar Amsterdam. Zij hebben beiden een belangrijke rol gespeeld in het huidige stamboek. Later hebben we nog een tweetal dieren uit Gambia opgehaald. Die zaten daar in een soort asiel en moesten wegens plaatsgebrek zo snel mogelijk weg.’

hyena stamboek

‘Dank zij de samenwerking van de Europese dierentuinen is het aantal hyena’s de laatste 10 jaar verdubbeld. Ook zijn zij enigszins populairder geworden in dierentuinen, omdat men tegenwoordig vaak een compleet beeld van het groepsleven van hyena’s in een tuin kan laten zien en van de rol, die zijn in de dierenwereld spelen. Ondanks dat het voor dierentuinen lastig is om de dieren in grotere groepen te houden, is het Artis Amsterdam in de jaren -70 wel gelukt meer dan 12 dieren te houden. De groep werd nog uitgebreider toen de heer van Dam, aanvankelijk Afrikaans bierbrouwer van Nederlandse oorsprong en later directeur van Blijdorp, jonge hyena’s als cadeau opstuurde. Die groep viel later door gevechten onderling uit elkaar. Zo zij een aantal dieren van deze groep in Amersfoort terecht gekomen. Hier werden de eerste fok successen mee behaald.’

hyena trivia

‘In onze contacten buiten Europa hebben wij, als park, in Uganda een onderzoek naar hyena’s gesponsord. In de nacht gingen we daar met een groep op pad om hyena’s te tellen. In een open jeep met een luidspreker installatie op het dak en een mand vol brokken wrattenzwijn-vlees trokken we de bush in. Toen we het geluid van een groep hyena’s – die een prooi hebben – lieten horen kwamen er uit de duisternis een aantal hyena’s aanrennen. Schitterend! Plotseling verscheen er echter ook een panter ten tonele en volgde er een onverwacht gevecht om de prooi. Dat was voor ons wel even slikken! Zo zie je maar weer: de natuur is onvoorspelbaar.

Een andere true story gaat over een man in West Afrika, die met een hyena aan een zware ketting als halsband en een stevig muilkorf om het dier als attractie gebruikt voor toeristen, die zich daarmee willen laten fotograferen. Wonderlijk genoeg zou hij het dier ook nog gebruiken voor gevechten met honden, in een overigens erg ongelijke strijd, want wat hyena tussen zijn sterke kaken ( de sterkste van het dierenrijk ) heeft, laat hij niet meer los.

In Ethiopië speelt zich weer heel ander fenomeen zich af. Daar zitten zogenaamde ‘hyena-mannen’ ’s avonds buiten het dorp om hyena’s om gewoon uit de hand te voeren! Geloof het of niet, gezeten op zijn hurken met 7 of 8 hyena’s om hem heen gooit een zo’n hyena-man stukjes vlees naar de dieren. Hoogtepunt van de show is dat een hyena een stukje vlees uit zijn mond mag komen halen!

hyena charme offensief

Als dit niet voldoende is om uw sympathie voor de hyena op te vijzelen, dan zal dat toch zeker het onderstaande filmpje doen met een aandoenlijk tafereeltje van een nest hyena puppy’s in bad. Deze opname van een nest jonge Krugerpark hyena’s is gemaakt tijdens onze Krugerreis in januari 2011.

Als uitsmijter:  een YouTubefilmpje van hyena’s – in gevangenschap geboren – die met een paar ‘liefhebbers’ aan het ravotten zijn. Heel bijzonder.