Tblilisi Zoo
Met het openen van haar poorten op 10 februari 1927 kon de dierentuin van Tbilisi in Georgië, dat indertijd deel uitmaakte van de voormalige Sovjet Uni, zich direct al verheugen in een grote interesse en belangstelling van de lokale bevolking.
De tuin is centraal gelegen aan het Heldenplein – Heroes Square – van de hoofdstad van Georgië en huisvest meer dan 300 verschillende soorten dieren afkomstig uit Georgië en de rest van de wereld. Naast een grote variëteit aan exoten zoals vissen ( meer dan 100 soorten ), reptielen en insecten, bewonen olifanten, nijlpaarden en neushoorns het park. Hoefdieren als zebra’s, kudu’s en eland-antilopen, wilde schapen, aardvarkens en een Prezwalski paard leven op de zoo-savanne. Verder wonen er leeuwen, tijgers, jaguars en van de apensoorten slingeren er gibbons en mantelbavianen in de bomen rond. De dierentuin voorziet met een klein pretpark op zijn grondgebied in speelruimte voor de stadskinderen.
Marjo bezocht de tuin in Georgië al eerder ( juli 2013 ) in het kader zijn functie als EAZA mentor voor de dierentuin van Tbilisi. Hij constateerde toen dat leefomstandigheden voor de dieren zijn naar hedendaagse normen niet meer optimaal waren. Ook is de locatie, in het hart van in de loop der jaren steeds drukker wordende stad met haar oprukkende bebouwing, niet meer ideaal te noemen. Maar er is sindsdien hard aan gewerkt.
Nu is Marjo terug in Tblilisi Zoo. De tuin heeft de ambitie toe te treden tot de prestigieuze Europese Gemeenschap van Dierentuinen en Marjo begeleidt dit proces. Nu, in de 3e week van september is hij weer hier. Deze keer met een speciale opdracht: Operatie Grant. Het begon allemaal ongeveer 2,5 jaar geleden. In de dierentuin van Tbilisi leefde een olifant koe met een zoon. Deze jonge stier, zou naar voor een internationaal fokprogramma naar Europa gehaald worden. In ruil daarvoor zou een stier uit het Europese stamboek naar Georgië verhuizen ter verversing van de bloedlijn. Er heerste echter mond- en klauwzeer in Oost-Europa en transport van de dieren naar Europa was uitgesloten. Er moest gezocht worden naar andere mogelijkheden om in Tbilisi de olifantenlijn in stand te houden. Die werd gevonden met de olifantbull Grant.
olifant Grant
Grant is de 19 jarige stier uit de dierentuin van Jerevan, de hoofdstad van buurland Armenië, zo’n 300 kilometer van Tbilisi, die naar Georgië zou gaan. Het dier heeft in Armenië als symbool voor de stad Jerevan een zeer populaire status. Toch wordt er een transport op touw gezet om de olifant naar Tbilisi te vervoeren. Hier moest voor hem een nieuwe stal en een gloednieuw buitenverblijf gebouwd worden. Er worden kosten noch moeite gespaard om Grant een passende ambiance aan te meten. Grant heeft echter al jaren serieuze tandproblemen. Zijn stoottanden zijn tot diep in de schedel ernstig ontstoken. De stier is niet tam en niet gewend ‘hands-on’ benaderd te worden. Binnen slurfbereik is hij zelfs levensgevaarlijk. Juist ook vanwege zijn tandproblemen is hij moeilijk benaderbaar voor verzorgers en dierenartsen. Overigens liet hij wel dagelijks door dierverzorgers het gat in zijn tand schoonspuiten. Tijdens de jaarlijkse dierentuin conferentie van EAZA in Edinbrugh Zoo in september 2013 stond de problematische situatie waarin Grant verkeerde hoog op de agenda. In de wandelgangen werden verregaande plannen gesmeed om Grand van zijn tandproblemen te verlossen.
operatie Grant
‘Operatie Grant‘ zou een niet alleen vanwege logistieke reden een lastig project worden, Grant is immers ook een moeilijk te behandelen patiënt. Er zou ruim 300 kilo aan apparatuur vanuit Londen naar Georgië ingevlogen moeten worden. Een professioneel team met een narcotiseur, die gespecialiseerd is grote dieren, zou op de been gebracht moeten worden. En wie zou er voor de kosten op moeten draaien? Grant had geen aanvullende verzekering voor de tandarts! De financiering kwam al vrij snel rond. Waar een wil is, is een weg! Reis- en verblijfkosten van het hooggekwalificeerde technische team konden door de dierentuin van Tbilisi betaald worden. Lufthansa droeg de kosten van het vervoer van de apparatuur. Een grote chocolade fabrikant uit Armenië, de adoptieouders van Grant, zou de salariëring van het technische team sponseren. So far, so good.
Afgelopen woensdag 17 september was het zover. Er lagen 10 flessen met 50 liter zuurstof voor Grant klaar. Grant werd voor 4,5 uur onder narcose gebracht. De operatie duurde van 09.30 uur tot 14.30 uur. Gelegen aan de monitor werd Grant behandeld met een boor, die een zichzelf respecterend bouwvakker niet zou misstaan. Geen reguliere ‘kanaalbehandeling’ dus. Er werd één slagtand-wortel verwijderd uit de kaakholte. Het verwijderen van de tweede wortel is uitgesteld tot over een half jaar, omdat anders de narcose te lang zou duren. De operatie werd te riskant. Grant ontwaakte weliswaar uit de narcose, maar het ontbrak de kolos aan kracht om de 5.000 kilo aan lichaamsgewicht op de been te krijgen. Daarmee werd de situatie behoorlijk precair voor het team behandelaars. Eenmaal uit narcose kon Grant met een onverwachte zwaai van zijn kop van 1.500 kilo of met zijn ijzersterke slurf levensgevaarlijk uithalen naar het overigens zeer toegewijde team. Met ware doodsverachting diende het medische team onophoudelijk zuurstof, adrenaline en andere versterkende middelen toe om Grand weer op de been te krijgen.
Om op te kunnen staan dient een olifant eerst zijn voorbenen gebogen onder zijn lijf te trekken, dan moet hij met zijn achterlijf een slingerbeweging – een ‘schwung’ – maken op om zijn achterbenen te kunnen gaan staan. Voor een gezonde sterke olifant vraagt dit al enige motorische vaardigheden en vooral kracht. Voor een door narcose verzwakt dier is dit een enorme opgave. Het is ook heel ongebruikelijk dat een olifant meer dan twee uur ligt. Grant heeft uiteindelijk 13 uur in liggende positie doorgebracht. Voor het bedreven en gedreven team van dierenliefhebbers was het dertien uur met vereende krachten uitermate stressvol vechten voor het leven van een olifant.
operatie geslaagd
Het was dan ook een enorme opluchting toen Grant uiteindelijk opstond en in een uiterst wankel evenwicht zijn balans vond. Dat de opgelopen spanning zich bij alle betrokkenen zich bijzonder emotioneel ontlaadde was dan ook geen wonder. Operatie Grant was geslaagd!
“Grant the elephant has successfully undergone surgery to remove a portion of infected tusk at Tbilisi Zoo in Georgia. British veterinary surgeons used an electric drill to extract the infected piece.” meldde de plaatselijke pers, niet wetend wat zich allemaal achter de schermen aan voorbereiding heeft afgespeeld en wat voor een technische know how er aan te pas gekomen is.
De volgende dag was Marjo’s eerste activiteit om Grant te bezoeken.
Hij zag dat Grant stond, hij zag zijn gezonde mest en hij zag dat het goed was.