Kruger gevaren

Never a dull moment in het Krugerpark. Het is er nooit saai. De ene keer springt er een impala op de vlucht voor 2 cheetah’s op de bijrijder stoel naast je in de auto, dan weer halen de groene meerkatten je ijskast leeg. Allemaal tamelijk onschuldig. Toch liggen er ook echte Kruger gevaren op de loer. Zo krijg ik een heftig filmpje opgestuurd door Tjeerd de Wit uit Pretoria. Hierbij botst olifant tegen een auto aan. Dat wil zeggen, er stormt een volwassen olifantenkoe met wijd wapperende oren en opgeheven slurf, luid trompetterend in volle vaart op je pas gepoetste 4-wheel drive af…. Het filmpje van 2 september 2013 dat  AfricaGeo Editorial op YouTube gepubliceerd had – van de oorspronkelijke bron The Guardian – is niet langer beschikbaar en is verwijderd. Reden onbekend. Nu heb ik met Marjo ook wel eens een close encounter of the dangerous kind van nabij in het Krugerpark meegemaakt. Ook wel andere minder uit de hand gelopen Kruger gevaren. Maar bij dit filmpje houdt ma olifant het niet bij een dreiging, waarbij zij zelf op respectabele afstand blijft. Hier gaat zij over tot een volle, goed gerichte stormram. Heel ongebruikelijk.

olifant incident

Ene Johann Lombard, die 23 jaar ervaring heeft als een professionele safari gids, filmde het incident. Gelukkig raakte noch de olifant, of iemand in de auto gewond. “Het incident op zich is bijzonder”, is het commentaar van Lombard, “en ongewoon. Het is zeer ongebruikelijk dat olifanten voertuigen aanvallen.” 

Er moet zich wel ‘iets’ hebben afgespeeld tussen de wapperende oren van de olifanten. Het filmpje laat zien, dat, vóórdat de attack feitelijk plaats vond, ook al twee andere dieren duidelijke signalen hadden afgegeven. Olifanten zijn over het algemeen ‘redelijke’ dieren met een fabelachtig geheugen voor gebeurtenissen uit het verleden. Wellicht werd er iets in hun herinnering getriggerd of stonden hun jongen in een vergelijkbare situatie aan een kennelijk gevaar bloot….?? Wie zal het zeggen?

In het volgende filmpje voelt een olifant zich opgejaagd. De automobilisten houden geen afstand en gedragen zich als bumperklevers.

Het zijn vooral de onervaren toeristen en dagjesmensen, die het Krugerpark bezoeken en in de problemen komen. Zij kunnen de signalen, die olifanten altijd geven, niet ‘lezen’. Of zij merken de sporen die de dieren achter laten niet op. Zo hebben zij bijvoorbeeld geen weet van de smalle platgetreden paadjes die olifanten veelvuldig gebruiken. Deze paadjes lopen kris kras door de jungle en kruisen de asfaltwegen. Je moet als automobilist goed opletten om ze te zien. Wanneer je voor zo’n pad blijft staan met je auto dan blokkeer je de weggetjes van de olifanten. Dat roept natuurlijk irritatie op bij de dieren, zie hiervoor een sprekend voorbeeld op YouTube.

Aziatische olifanten

Afrikaanse olifanten leven in het wild en het is geen Afrikaanse traditie om olifanten te domesticeren – te temmen voor ‘huishoudelijk gebruik’. Dit is anders dan in Azië, waar al eeuwen lang olifanten getemd en getraind worden. Een mooi voorbeeld hiervan is het jaarlijks terugkerende Festival van de heilige Tand van Boeddha in Kandy, Sri Lanka. Honderden olifanten blijven, onder begeleiding van de mahout ( olifantentrainer ), keurig in de pas wandelen tijdens de Kandy Esala Perahera Ondertussen danst en springt een welhaast uitzinnige menigte van duizenden mensen rond de dieren. Er wordt veel muziek en lawaai bij gemaakt. Maar de olifanten blijven rustig en onaangedaan doorlopen, terwijl er knallend vuurwerk door de lucht schiet. Deze band tussen mens en dier, die met veel liefde en geduld ontstaat bij de jarenlange training, draagt ongetwijfeld bij aan de betrouwbaarheid van de dieren. Mahout en olifant hebben elkaar leren ‘verstaan’ in respect en vertrouwen.

Afrikaanse olifanten

Afrikaanse olifanten hebben geen ( aangeleerde ) band met mensen, hooguit een instinctief afstandelijk respect. Zij worden niet getraind om ingezet te worden bij zwaar werk. Mensen in Afrika hebben een aangeboren/aangeleerde respect/vrees voor de imposante dieren. Over het algemeen wordt ‘wildlife’ door de lokale bevolking beschouwd als gevaarlijk en schadelijk. Zij mijden het contact met wilde dieren zo veel mogelijk. In het geval dat mensen er schade van ondervinden, worden ze onverbiddelijk afgeschoten. Natuurparken, wildreservaten en toeristenindustrie dragen bij aan de bescherming van deze ‘gevaarlijke’ dieren.

menselijk standpunt

‘De fout, die door niet-experts wordt gemaakt, is dat zij dieren van uit hun eigen positie en beleving bekijken,‘ hoor ik Marjo zeggen. Natuurlijk, een mens kan niet anders dan een ( eenzijdig ) menselijk standpunt in nemen. Daar is op zich niets mis mee zolang men realiseert dat dit één van vele mogelijke standpunten is. Het is niet het enige en vooral niet het enig juiste standpunt. Sterker nog, een al te menselijk perspectief, is vaak het minst juiste perspectief. Bij het relativeren van eigen zienswijzen krijgt men zicht op de ‘dierlijkheid’ van dieren en hun eigen ‘dierlijke’ gewoonten en gebruiken.

Het blijkt een al te eenvoudige voorstelling van zaken een aanstormende olifant op afstand te willen houden met een menselijke stem. Dit is wat de safari-gids, heel theatraal, in het verwijderde filmpje probeert te doen. Het is een typisch, autoritair-aanmatigende, menselijk gedrag.  Alsof een dergelijk bezwerend menselijk ritueel indruk maakt en volstaat om wildlife tot de orde te roepen! Men zou zich dienen te realiseren dat de mens te ‘gast’ is in een niet gecultiveerde habitat! Een zeker talent voor bescheidenheid en je inleven in de situatie werkt beter dan de dominantie opeisen. Het helpt ook om oog te hebben voor de ‘magie’ van de dierenwereld en er gewoon – op afstand – van te genieten.